आजच्या काळात रस्त्यावर फिरताना आपल्याला विविध प्रकारची वाहने बघायला मिळतात. त्यापैकी बहुतांश वाहनांवर विविध प्रकारचे लिखाण, स्टिकर्स, चिन्हे व घोषणा दिसून येतात. मात्र या सर्व गोष्टींबाबत मोटार वाहन कायदा काय म्हणतो आणि त्याचे उल्लंघन केल्यास काय परिणाम भोगावे लागतात, याची माहिती जास्तीत जास्त वाहनधारकांना नसते. आजच्या या लेखामध्ये आपण याविषयी सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.
भारतीय मोटार वाहन कायदा 1988 आणि त्यातील 2023 मधील सुधारणा वाहनांवरील लिखाणाबाबत स्पष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे देत असतात.
या कायद्याचा मुख्य उद्देश रस्ते वाहतूक सुरळीत ठेवणे व सामाजिक सलोखा राखणे इतका आहे. वाहनांवर धार्मिक, जातीय किंवा समाजात तेढ निर्माण करणारी कोणतीही घोषणा किंवा लिखाण करणे हे भारतीय मोटार वाहन कायद्याच्या विरोधात आहे.
वाहनांवरील लिखाणाचे प्रकार व त्यांचे होणारे परिणाम
अनुज्ञेय लिखाण
(1) वाहन मालकाचे नाव व पत्ता (योग्य आकारात)
(2) व्यावसायिक वाहनांवर कंपनीचे नाव व लोगो
(3) सुरक्षा संदेश व वाहतूक जागृती घोषणा
(4) शासकीय परवानगी असलेले विशेष चिन्ह
प्रतिबंधित लिखाण
(1) धार्मिक किंवा जातीय घोषणा
(2) राजकीय संदेश किंवा चिन्हे
(3) अश्लील किंवा आक्षेपार्ह मजकूर
(4) इतरांना त्रास देणारे किंवा धमकावणारे संदेश
(5) नंबर प्लेटवर केलेले अनधिकृत बदल
दंडात्मक कारवाई
कायद्याचे उल्लंघन केल्यास खालीलप्रमाणे दंडात्मक कारवाई केली जाऊ शकते
सामान्य आक्षेपार्ह लिखाणासाठी:
प्रथम गुन्हा – 1,000 ₹/- पर्यंत दंड
पुनरावृत्ती – 2,000 ₹/- पर्यंत दंड
नंबर प्लेटवरील बेकायदेशीर बदलांसाठी दंड –
प्रथम गुन्हा – 5,000 ₹/- पर्यंत दंड
पुनरावृत्ती – 10,000 ₹/- पर्यंत दंड
गंभीर प्रकरणी वाहन परवाना रद्द
वाहनधारकांसाठी महत्त्वाच्या मार्गदर्शक सूचना
(1) नवीन वाहन खरेदी करताना वाहन डीलरकडून मिळालेली मूळ नंबर प्लेट कायम ठेवा
(2) अनावश्यक स्टिकर्स किंवा लिखाण करू नका
(3) आवश्यक असल्यास फक्त अधिकृत विक्रेत्यांकडून स्टिकर्स खरेदी करा
(4) नंबर प्लेटचा आकार व फॉन्ट मानकांनुसार ठेवा
जुन्या वाहनांसाठी
(1) विद्यमान अनधिकृत लिखाण त्वरित काढून टाका
(2) नंबर प्लेट नियमित तपासा आणि आवश्यक असल्यास बदला
(3) व्यावसायिक वापरासाठी योग्य ती परवानगी घ्या
(4) वाहनावर केलेले कोणतेही बदल RTO कडे नोंदवा
वाहनांवरील लिखाण हा विषय वाटतो तितका सोपा नाही. त्यामागे कायदेशीर तरतुदी आणि सामाजिक जबाबदारी दडलेली आहे.
